จากสถานการณ์ปัญหาหมอกควันไฟป่าและค่าฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM 2.5 ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่และภาคเหนือตอนบน ที่ยังคงรุนแรงและสูงเกินค่ามาตรฐานจนอยู่ในระดับที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนอย่างต่อเนื่อง
ข้อแนะนำสำหรับประชาชนในการป้องกันตัวเองคือให้หลีกเลี่ยงการออกทำกิจกรรมนอกอาคาร หากจำเป็นให้สวมใส่หน้ากากอนามัยป้องกัน ขณะเดียวกันหากอยู่ภายในอาคารถ้าเป็นไปได้ควรติดตั้งเครื่องฟอกอากาศด้วย อย่างไรก็ตามเครื่องในสถานการณ์ที่เร่งด่วน เครื่องฟอกอากาศขาดตลาด และมีราคาแพง ศาสตราจารย์นายแพทย์ขวัญชัย ศุภรัตน์ภิญโญ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ แนะนำการใช้แผ่น HEPA เพื่อกรองอากาศ และสามารถฟอกอากาศภายในห้องเล็ก ๆ ภายในบ้านได้ และประชาชนสามารถนำไปทำเองได้โดยง่าย
ศ. นพ. ขวัญชัย กล่าวว่า ผมได้ทำการทดลองโดยใช้เครื่องวัดดัชนีคุณภาพอากาศวัดทุก 15 นาที และดูความแตกต่างในระหว่างการทดลอง
วิธีแรก พัดลม DIY อุปกรณ์สามารถหาได้ง่ายและมีราคาถูก ได้แก่ พัดลม แผ่นกรองอากาศ HEPA และเทปกาววิธีทำก็แสนง่ายโดยนำแผ่นกรองอากาศ HEPA (แผ่น HEPA จะต้องซื้อ ราคาอยู่ที่แผ่นละ 30 บาท) มาติดบริเวณด้านหลังของพัดลม เว้นรูตรงกลางเพื่อให้ระบายอากาศ
จากการทดสอบใช้งานพัดลมที่ติดแผ่นกรองอากาศจำนวน 1 ตัว ในห้องขนาดกว้าง 4 เมตร ยาว 4 เมตร พบว่าก่อนการใช้งานในห้องมีค่าฝุ่นละอองขนาดเล็กPM2.5 อยู่ที่ 100 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร และหลังจากที่เปิดใช้งานแล้วประมาณ 1 ชั่วโมง ตรวจวัดพบค่าฝุ่นละอองขนาดเล็กPM2.5 ลดลงเหลือเพียง 20 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร ซึ่งถือว่าช่วยกรองฝุ่นได้ประมาณ 80% ทั้งนี้หากห้องมีพื้นที่ขนาดใหญ่กว่านี้ต้องใช้จำนวนพัดลมมากขึ้นไปตามสัดส่วน
อย่างไรก็ตามการใช้งานเครื่องฟอกอากาศราคาประหยัดที่ทำเองนี้ให้ได้ผลดีที่สุดจะต้องใช้ในห้องที่ปิดประตูหน้าต่างและเปิดใช้งานเครื่องตลอด ส่วนอายุการใช้งานของแผ่นกรองอากาศ 1 แผ่นนั้น จากที่ทดสอบในช่วงที่ผ่านมาสามารถใช้งานได้ประมาณ 4 สัปดาห์ แล้วจึงเปลี่ยนแผ่นใหม่ แต่หากคุณภาพอากาศแย่มากจะมีอายุการใช้งานลดน้อยลงไป ซึ่งอาจจะเป็น 2 สัปดาห์
วิธีที่ 2 เครื่องแอร์ DIY อุปกรณ์ มีเพียง 2 อย่างเท่านั้น นั่นก็คือ แผ่น HEPA และเทปกาวเพื่อยึดติด นำแผ่นกรองอากาศจากแอร์ออกมา ล้างทำความสะอาด และเช็ดให้แห้ง แผ่น HEPA ติดให้รอบแผ่นกรองและใส่ไว้เครื่องแอร์ที่เดิม (การติดแผ่นกรองถ้าเครื่องแอร์เรามีแผ่นกรอง 2 แผ่น ให้ติด HEPA แค่1 ตัว เพราะอีกตัวจะให้ระบายอากาศ )
จากการทดสอบพบว่าหลังจากเปิดเครื่องปรับอากาศ 15 นาที ค่าปริมาณฝุ่น PM 2.5 ลดลง 25-30 % เปิดเครืองปรับอากาศ 30 นาที ลดลง 40-50 % เปิดเครื่องปรับอากาศ 45 นาที ลดลง 60% และเปิด 1 ชั่วโมง ลดลง 70%
ศ. นพ. ขวัญชัย กล่าวว่าทั้ง 2 วิธีใช้แผ่น HEPA เป็นตัวกรองอากาศ ท่านใดสนใจสามารถนำไปทดลองใช้ที่บ้านได้ เป็นการทำระบบการกรองอากาศที่บ้านอย่างง่าย และราคาถูก