หอศิลป์ปิ่นมาลา (หอประวัติมหาวิทยาลัยเชียงใหม่) เดิมเป็นอาคารสโมสรนักศึกษา ก่อสร้างเมื่อ ปี พ.ศ. 2511 ผ่านการใช้ประโยชน์มาหลากหลายวัตถุประสงค์ ตั้งแต่สนามแบดมินตัน สโมสรนักศึกษา และเมื่อปี พ.ศ. 2532 มหาวิทยาลัยเชียงใหม่มีนโยบายส่งเสริมให้มหาวิทยาลัยฯ เป็นศูนย์กลางขององค์ความรู้ศิลปวัฒนธรรมล้านนา ตลอดจนมีส่วนร่วมในการดำเนินกิจกรรมของศิลปวัฒนธรรม จึงได้ปรับปรุงอาคารดังกล่าวให้เป็นหอศิลป์ และให้ชื่อว่า "หอศิลป์ปิ่นมาลา" เพื่อเป็นการเชิดชูเกียรติ หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล ผู้มีส่วนสำคัญในการก่อตั้งมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซึ่งสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิด เมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2534
ในปี พ.ศ. 2545 มหาวิทยาลัยฯ ได้ดำเนินการปรับปรุง "หอศิลป์ปิ่นมาลา" เพื่อเป็นแหล่งรวบรวมอนุรักษ์และจัดเก็บข้อมูล รูปภาพ สิ่งของเกี่ยวกับประวัติ เกียรติภูมิ รวมทั้งจัดแสดงนิทรรศการ ซึ่งเกี่ยวเนื่องกับมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ตั้งแต่รณรงค์ก่อตั้ง พัฒนาการ ผลสัมฤทธิ์ด้านต่างๆ ประวัติอดีตผู้บริหารและคณาจารย์สำคัญของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ในปี พ.ศ.2566 มหาวิทยาลัยฯ ได้ออกแบบปรับปรุงรูปแบบและพื้นที่ใช้สอยของหอศิลป์ปิ่นมาลา ให้มีอัตตลักษณ์ล้านนาร่วมสมัย โดยปรับพื้นที่ชั้นที่ 2 ของอาคาร เพื่อจัดตั้งเป็น "หอธรรมทัศน์เฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร" ภายในจัดแสดงพระราชกรณียกิจของพระองค์ ซึ่งสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร เป็นพระภิกษุที่มีบทบาทสำคัญในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา ทั้งในประเทศไทยและนานาชาติ พระองค์เป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 19 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงเน้นย้ำความสำคัญของการปฏิบัติธรรม การพัฒนาตนเอง และการใช้ชีวิตอย่างมีสติ พระองค์มีบทบาทในการเผยแพร่ธรรมะผ่านพระนิพนธ์และพระธรรมเทศนาต่าง ๆ และทรงเป็นที่เคารพรักของพุทธศาสนิกชนทั่วประเทศ นอกจากนี้ ท่านยังเป็นผู้พระราชทานพุทธภาษิต "อตฺตานํ ทมยนฺติ ปณฺฑิตา" อันมีความหมายว่า "บัณฑิตทั้งหลายย่อมฝึกตน" ให้แก่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ อันเป็นปณิธานสำคัญที่สะท้อนถึงการพัฒนาตนเอง การมุ่งมั่นสร้างสรรค์สิ่งดีงามในสังคม และการดำเนินชีวิตด้วยหลักธรรมอริยมรรค 8 ซึ่งสอดคล้องกับคติธรรมสำคัญ ที่ทรงสอนประชาชนและชาวมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
หอธรรมทัศน์เฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร แห่งนี้ เป็นแหล่งเรียนรู้สำคัญที่มุ่งเน้นการเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา โดยเปิดโอกาสให้คณาจารย์ นักศึกษา และผู้เข้าเยี่ยมชมได้ศึกษาและซาบซึ้งในพระจริยวัตรและหลักธรรมอันลึกซึ้งของพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นแรงบันดาลใจให้ทุกคนเดินตามรอยแห่งคุณธรรมและปัญญา
