ข่าว

ไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ (2019 Novel Coronavirus, 2019-nCoV)
บทความ โดย ผศ.ดร.ยิ่งมณี ตระกูลพัว
สาขาวิชาจุลชีววิทยา ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

^{29 มกราคม 2563}             

            เชื้อไวรัสโคโรนา (Coronaviruses) จัดอยู่ใน Family Coronaviridae มีขนาด 120–160 นาโนเมตร กรดนิวคลีอิกเป็นอาร์เอ็นเอสายบวก แคปซิดโปรตีนที่ห่อหุ้มมีลักษณะเป็นเกลียว มีเปลือกเอนเวโลปหุ้มด้านนอก และมีปุ่ม (spikes) ยื่นออกมาจากเอนเวโลป ดังนั้นอนุภาคไวรัสจึงมีลักษณะเหมือนมงกุฎ เมื่อตรวจดูด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน ไวรัสในกลุ่มนี้แบ่งออกเป็น 4 จีนัส ได้แก่ Alphacoronavirus, Betacoronavirus, Gammacoronavirus และ Deltacoronavirus โดยไวรัสโคโรนาที่สามารถติดเชื้อในคนมี 7 ชนิด ได้แก่ สายพันธุ์ 229E, NL63 ซึ่งอยู่ในจีนัส Alphacoronavirus ส่วนเชื้อไวรัสที่อยู่ในจีนัส Betacoronavirus ได้แก่ สายพันธุ์ OC43, HKU1, Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV), Severe acute respiratory syndrome coronavirus (SARS-CoV) และชนิดที่ 7 คือ ไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 (2019 Novel Coronavirus, 2019-nCoV)

เชื้อไวรัสโคโรนาสามารถติดต่อจากสัตว์ เช่น แมว อูฐ และค้างคาว มายังคนได้ (zoonotic infection) ในกรณี SARS-CoV มีการติดต่อจากค้างคาวผ่านทางชะมด ส่วน MERS-CoV มีการติดต่อจากค้างคาวผ่านทางอูฐมาสู่คน โดยทั่วไปเชื้อไวรัสโคโรนาก่อให้เกิดโรคในระบบทางเดินหายใจ และทางเดินอาหาร ไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ 229E, NL63, OC43 และ HKU1 ก่อโรคหวัดธรรมดาในคน ดังนั้นไวรัสโคโรนาสามารถทำให้เกิดอาการของโรคตั้งแต่หวัดธรรมดา จนถึงมีอาการรุนแรง เช่น Severe acute respiratory syndrome โดย SARS-CoV พบในประเทศจีนตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2545 และมีการระบาดในหลายประเทศ ในปี พ.ศ.2545-2546 จากรายงานขององค์การอนามัยโลกพบว่ามีผู้ติดเชื้อสาเหตุของโรคซาร์สทั่วโลกจาก 29 ประเทศ จำนวน 8,098 ราย มีผู้ป่วยเสียชีวิตจำนวน 774 ราย ส่วน MERS-CoV มีรายงานการติดเชื้อครั้งแรกในประเทศซาอุดิอาระเบียใน ปี พ.ศ. 2555 และติดเชื้อแพร่กระจายในประเทศแถบตะวันออกกลาง มีรายงานการติดเชื้อจำนวน 2,494 คน และเสียชีวิตจำนวน 858 คน โดย SARS-CoV และ MERS-CoV ทาให้การติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจอย่างรุนแรง และมีอัตราการเสียชีวิตประมาณ 10% และ 30% ตามลำดับ

ส่วนไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 (2019-nCoV) มีข้อมูลรายงานจากประเทศจีนตั้งแต่วันที่ 31 ธันวาคม 2562 ซึ่งได้มีการตรวจพบครั้งแรกที่เมืองอู่ฮั่น (Wuhan) มณฑลหูเป่ย (Hubei) ประเทศจีน โดยพบว่าผู้ป่วยมากกว่า 40 ราย มีอาการป่วยรุนแรงรักษาในโรงพยาบาลอีกหลายราย โดยมีอาการหนัก 5 ราย และเสียชีวิต 2 ราย ผู้ป่วยส่วนใหญ่ทำงานในตลาดหรือมีประวัติเดินทางไปที่ตลาด South China Seafood Market ในเมืองอู่ฮั่น ซึ่งเป็นตลาดที่มีการค้าสัตว์หลายชนิด เช่น นก ไก่ฟ้า งู และสัตว์ป่าอื่น ๆ ขณะนี้ตลาดดังกล่าวได้มีการจัดการด้านสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อม และถูกปิดแล้วตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2563 รายงานจากองค์การอนามัยโลกในวันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2563 พบผู้ป่วยยืนยันในประเทศจีนกระจายเกือบทุกเมืองจำนวน 4,537 ราย อาการรุนแรง 976 ราย เสียชีวิต 106 ราย และมีรายงานผู้ป่วยยืนยันทั่วโลก จำนวนทั้งสิ้น 4,593 ราย โดยพบผู้ป่วยยืนยันนอกประเทศจีนแผ่นดินใหญ่ จำนวน 56 ราย ใน 14 ประเทศ เนื่องจากไวรัสชนิดนี้เป็นเชื้ออุบัติใหม่ที่ประชากรยังไม่มีภูมิคุ้มกัน จึงทำให้มีอัตราการตาย และการระบาดเพิ่มขี้น ดังนั้นเชื้อส่วนไวรัส โคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 จึงจัดเป็นเชื้ออันตรายในระดับ 3 (risk goup 3) การเพาะเลี้ยงต้องปฏิบัติงานในห้องชีวนิรภัยระดับ 3 (BSL-3) ส่วนงานด้านการวิเคราะห์ด้านชีวโมเลกุลควรปฏิบัติงานในห้องชีวนิรภัยระดับ BSL-2 plus หรือ BSL-2 enhanced และต้องมีอุปกรณ์ป้องกันตัวเองครบถ้วน

เมื่อมีการตรวจพบผู้ป่วยจากเมืองอู่ฮั่น ที่เดินทางมาประเทศไทยในวันที่ 8 มกราคม พ.ศ.2563 ว่ามีไข้สูง ร่วมกับอาการเจ็บคอและมีน้ำมูก จึงถูกแยกมาสังเกตอาการที่สถาบันบำราศนราดูร เมื่อส่งเชื้อไวรัสไปตรวจรหัสพันธุกรรมที่ศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ สภากาชาดไทย พบว่าผู้ป่วยติดเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 (2019-nCoV) โดยเชื้อไวรัส 2019-nCoV นี้มีรหัสพันธุกรรมใกล้เคียงกับเชื้อที่พบในค้างคาวมากที่สุด (Bat SARS-like Coronavirus) ประมาณ 82-90% เป็นค้างคาวมงกุฎซึ่งพบในจีน 2 สปีชีส์ คือ ค้างคาวเกือกม้าของจีน (Rhinolophus sinicus) และค้างคาวมงกฎยอดสั้นเล็ก (Rhinolophus thomast) ซึ่งเป็นค้างคาวที่พบในไทยด้วย และเมื่อเปรียบเทียบกับรหัสพันธุกรรมของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 ที่ทางการจีนเปิดเผยเมื่อวันที่ 11 มกราคม พ.ศ.2563 พบว่าเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 ที่ไทยถอดรหัสพันธุกรรมสาเร็จมีรหัสพันธุกรรมตรงกัน 100% เมื่อเปรียบเทียบกับเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ที่อู่ฮั่น จึงเป็นไปได้ว่าค้างคาวจะเป็นแหล่งแพร่เชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่นี้

ไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 ทำให้เกิดปอดอักเสบ (pneumonia) จากการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ ทำให้เกิดการอักเสบของถุงลมปอด และเนื้อเยื่อโดยรอบ อาการสำคัญ ได้แก่ มีไข้ ไอ หายใจเหนื่อยหอบ ดังนั้นกระทรวงสาธารณสุข โดยกรมควบคุมโรค ได้มีมาตรการเฝ้าระวังคัดกรอง และป้องกันควบคุมโรค ปอดอักเสบจากไวรัสโคโรนาในประเทศไทย โคโรนาไวรัสจะมีระยะฟักตัวประมาณ 2 ถึง 7 วัน จึงมีการเฝ้าสังเกตอาการหลังสัมผัสโรค หรือมาจากแหล่งระบาดของโรคเป็นเวลา 14 วัน วันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2563 ประเทศไทยมีผู้ป่วยยืนยันโรคปอดอักเสบจากเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 โดยผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการพบผู้ป่วยจานวน 14 ราย ส่วนผู้ป่วยที่หายดีและตรวจไม่พบเชื้อกลับบ้านแล้ว 5 ราย ขณะนี้เหลืออีก 9 รายที่ยังคงรับการรักษาในโรงพยาบาล ดังนั้นข้อมูลด้านรหัสพันธุกรรม และลักษณะการติดเชื้อไวรัสจึงมีประโยชน์เพื่อนาไปพัฒนาวิธีการป้องกัน และรักษาเชื้อไวรัสต่อไป

ข้อแนะนำในการป้องการติดเชื้อ เนื่องจากยังไม่มียา และวัคซีนต้านเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 จึงควรหลีกเลี่ยงการอยู่ในสถานที่แออัด รักษาร่างกายให้มีสุขภาพแข็งแรง ออกกาลังกาย และพักผ่อนให้เพียงพอเพื่อสร้างเสริมภูมิคุ้มกัน ควรสวมใส่หน้ากากอนามัยเมื่ออยู่ในที่ชุมชน และเมื่อมีอาการไอ จาม หลีกเลี่ยงการเข้าไปตลาดค้าสัตว์ และไม่สัมผัสหรืออยู่ใกล้ชิดกับสัตว์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสัตว์ที่ป่วยหรือตาย และหมั่นล้างมือให้สะอาดอยู่เสมอด้วยน้ำและสบู่อย่างน้อย 20 วินาที หรือใช้แอลกอฮอล์เจลล้างมือเพื่อป้องกันการติดเชื้อไวรัสโคโรนา และไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคในระบบทางเดินหายใจชนิดอื่น

เอกสารอ้างอิง