ข่าว

คณะพยาบาลศาสตร์ มช. อนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมไทย จัดกิจกรรมตัดตุงปี๋ใหม่เมือง ประจำปี 2564

9 เมษายน 2564

คณะพยาบาลศาสตร์

คณะกรรมการทำนุบำรุงศิลปะ วัฒนธรรม และ ภูมิปัญญาไทย คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ร่วมอนุรักษ์และสืบสานวัฒนธรรมประเพณีอันดีงาม เนื่องในเทศกาลสงกรานต์ (ป๋าเวณีปี๋ใหม่เมือง) จัดกิจกรรมตัดตุงปี๋ใหม่เมือง ประจำปี 2564 โดยมี ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธานี แก้วธรรมานุกูล คณบดี เป็นประธาน วิทยากรรับเชิญ ได้แก่ คุณเฉลิมศรี โตน้อย บุคลากรอาวุโสของคณะฯ (อดีตหัวหน้าหน่วยสารบรรณและประชาสัมพันธ์) ซึ่งได้รับความสนใจจากคณาจารย์และบุคลากรร่วมกิจกรรมเป็นจำนวนมาก เมื่อวันพฤหัสบดีที่ 8 เมษายน 2564

"ตุง" หรือ "จ้อ" เป็นภาษาถิ่นทางภาคเหนือที่ชาวล้านนาเรียกขานกันทั่วไป หมายถึง ธง ในภาษาภาคกลาง มีลักษณะตรงกับภาษาบาลีว่า ปฎากะ หรือ ธงปฎาก "ธงตะขาบ" ซึ่งเมื่อครั้งสมัยหริภุญชัยในช่วงศตวรรษที่17 พบว่าชาวหริภุญชัย เคยมีโรคอหิวาตกโรคระบาด ผู้คนต่างพากันหนีไปอาศัยอยู่ที่เมืองสะเทิง เมื่ออหิวาตกโรคหายไปก็พากันกลับมาบ้านเมืองเดิม คาดว่าคงได้มีการรับวัฒนธรรมการถวายธงหรือตุงที่มีเสาหงส์มาจากชาวมอญมาด้วย พบว่าหงส์ล้านนานี้เป็นสิ่งสำคัญมากของชาวรามัญนั้น ได้ปรากฏว่าเป็นส่วนประกอบอยู่กับตุงในล้านนาคือ "ตุงกระด้าง" มีลักษณะรูปทรงเหมือนกัน และมีลักษณะของธงตะขาบของชาวรามัญก็คล้ายคลึงกับ "ตุงไชย" ของล้านนาด้วยเช่นกัน "ตุง" ทำด้วยวัสดุต่าง ๆ ตามความเหมาะสม เช่น ไม้ โลหะ กระดาษ ผ้า ใบลาน พลาสติก เป็นต้น มีลักษณะเป็นแผ่นวัตถุ ส่วนปลายแขวนติดกับเสา หรือผูกติดกับปลายไม้ เป็นแผ่นยาวลงมา "ตุง" มีหลายชนิด แต่ละชนิดจะมีรูปแบบ ขนาด และรายละเอียดวัสดุที่ใช้ในการตกแต่งแตกต่างกันไปตามความเชื่อ และพิธีกรรมทางศาสนา ตลอดจนความนิยมของท้องถิ่นและการใช้งาน สำหรับตุงไส้หมู มีลักษณะเป็นพวงประดิษฐ์ รูปร่างคล้ายจอมแหหรือปรางค์ ทำจากกระดาษสีหรือกระดาษแก้วสีต่างๆ อย่างน้อยแผ่นละสี มาวางซ้อนกันแล้วพับทแยงมุมหลาย ๆ ทบ ใช้กรรไกรตัดสลับกันเป็นลายฟันปลาจนถึงส่วนปลายสุด เมื่อคลี่ออกและจับหงายขึ้น จะเห็นเป็นพวงกระดาษที่สวยงาม ศิลปะการตัดกระดาษให้เป็น ตุงไส้หมู เป็นองค์ความรู้ที่มีมาแต่โบราณ ซึ่งชาวล้านนาจะใช้ในพิธีทางศาสนาหรือกิจกรรมทางประเพณีของชาวล้านนา โดยเฉพาะชนกลุ่มไท ได้แก่ ไทยวน ไทลื้อ ไทเขิน ไทยอง ไทใหญ่ เป็นต้น นั่นคือ ประเพณีปี๋ใหม่ (สงกรานต์) ในพิธีกรรม หรือประเพณีดังกล่าว ชาวล้านนาจะจัดเตรียมข้าวของต่างๆ สำหรับใช้ในพิธีใน "วันแต่งดา" คือวันสุกดิบ หรือวันเตรียมข้าวของ ซึ่งจะจัดทำก่อนหน้างานประมาณ 1 วัน

การตัดตุงไส้หมู
วัสดุและอุปกรณ์ ประกอบด้วย กระดาษว่าวสี 2 สี และ กรรไกร

ขั้นตอนและวิธีการทํา
เลือกกระดาษมาสองสีสีอะไรก็ได้แล้วแต่ชอบนํากระดาษทั้งสองแผ่นมาวางทับกันพับกระดาษให้เป็นรูปสามเหลี่ยม โดยตัดส่วนที่เหลือออก พับครึ่งให้เป็นรูปสามเหลี่ยม พับครึ่งด้านที่หนึ่ง และ พับครึ่งด้านที่สอง เพื่อให้เป็นรูปสามเหลี่ยมจะได้กระดาษเป็นรูปสามเหลี่ยม พับกระดาษอีกด้านให้เป็นรูปเหมือนจรวด ตัดขอบด้านทะแยงให้เป็นรูปหยักหรือลวดลายตามแต่ถนัด หลังจากนั้นตัดขอบอีกด้าน ตัดส่วนสามเหลี่ยมด้านบนโดยตัดสลับคลี่กระดาษที่พับออกมา ให้เป็นลักษณะสี่เหลี่ยม ตัดกระดาษแผ่นเล็กและสอยด้ายเพื่อนําไปผูกมัดกับกิ่งไม้จะได้เป็นตุงไส้หมู

ประชุมสัมมนา/กิจกรรมของมหาวิทยาลัย ข่าวเด่น