วันที่ 1 ตุลาคม
วันกาแฟสากล (International Coffee Day)

เพื่อเฉลิมฉลองและส่งเสริมเครื่องดื่มกาแฟ รวมถึงยกย่องเกษตรกรผู้ปลูกกาแฟทั่วโลก องค์กรกาแฟระหว่างประเทศ (ICO) เป็นผู้กำหนดให้วันนี้เป็นวันพิเศษสำหรับคนรักกาแฟ

“บางคนบอกว่ากาแฟคือศิลปะแห่งการตื่นเช้า บางคนบอกว่ากาแฟคือเพื่อนแท้ยามง่วง แต่ที่แน่ ๆ กาแฟไม่ใช่แค่เครื่องดื่มธรรมดา หากดื่มอย่างเหมาะสมอาจมีผลต่อสุขภาพอีกมากมาย”

หลายคนรู้จักสาร “คาเฟอีน” แต่ความจริงแล้ว ในกาแฟยังมีสารอีกหลายชนิดที่ส่งผลต่อร่างกาย
• คาเฟอีน (Caffeine): กระตุ้นระบบประสาท ทำให้รู้สึกตื่นตัว กระฉับกระเฉง ลดอาการง่วงนอน และเพิ่มสมาธิ
• สารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidants): โดยเฉพาะกรดคลอโรจีนิก(Chlorogenic acid) ที่ส่งผลช่วยลดการอักเสบ และอาจช่วยป้องกันโรคเรื้อรังบางโรคได้
• ไดเทอร์ปีน (Diterpenes): เช่น cafestol และ kahweol ซึ่งพบมากในกาแฟที่ไม่ผ่านการกรอง อาจมีผลเพิ่มคอเลสเตอรอล

ผลงานวิจัยหลายการศึกษาพบว่า การดื่มกาแฟปริมาณปานกลาง (วันละ 2–4 แก้ว) อาจจะส่งผลดีต่อสุขภาพ เช่น
• ลดความเสี่ยงการเกิด เบาหวานชนิดที่ 2
• ช่วยลดความเสี่ยงของโรคตับเรื้อรัง เช่น ตับแข็ง มะเร็งตับ
• ลดโอกาสเกิดโรคสมองเสื่อม เช่น พาร์กินสัน และอัลไซเมอร์
• และบางการศึกษาพบว่า ผู้ที่ดื่มกาแฟปานกลางสม่ำเสมอ อาจมีอายุยืนกว่าคนที่ไม่ดื่ม

อย่างไรก็ตาม หลักฐานที่มีอยู่ส่วนใหญ่เป็นงานวิจัยเชิงสังเกต (observational studies) จึงยังไม่สามารถสรุปได้ชัดเจนว่ากาแฟ “ป้องกันโรค” ได้จริงหรือไม่ จำเป็นต้องมีการศึกษาในอนาคตเพิ่มเติมต่อไป

คำตอบคือ “จริง” แต่มีข้อจำกัดอยู่บ้าง
• สมาธิและความจำ: คาเฟอีนช่วยเพิ่มการตื่นตัว ทำให้โฟกัสดีขึ้น ความจำระยะสั้นทำงานได้ดีขึ้น เหมาะกับช่วงที่ต้องใช้สมองคิดวิเคราะห์
• การเผาผลาญพลังงาน: คาเฟอีนช่วยเพิ่มการเผาผลาญพลังงาน (metabolism) และการสลายไขมันเล็กน้อย
• สมรรถภาพทางกาย: การดื่มกาแฟก่อนออกกำลังกายอาจช่วยให้ออกกำลังได้นานขึ้น รู้สึกเหนื่อยน้อยลง

การดื่มกาแฟที่เหมาะสมขึ้นกับแต่ละบุคคล แต่โดยทั่วไปแนะนำว่า
• ผู้ใหญ่ทั่วไป: ไม่เกินวันละ 3–4 แก้ว (คาเฟอีนรวมไม่เกิน 400 มก.)
• หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร: ควรจำกัดที่ 1–2 แก้ว (ไม่เกิน 200 มก.)
• วัยรุ่นและเด็ก: ควรจำกัดตามน้ำหนักตัว ไม่ควรเกิน 2.5 มก./กก./วัน

กาแฟคือเครื่องดื่มที่มีทั้งรสชาติ ความหอม และประโยชน์ต่อสุขภาพ หากดื่มอย่างเหมาะสมจะช่วยให้สมองตื่นตัว ลดความเสี่ยงโรคเรื้อรัง และเพิ่มความสุขเล็ก ๆ ในแต่ละวัน แต่หากมากเกินไป ประโยชน์อาจกลายเป็นโทษได้

อ้างอิง:
• Ding M, Bhupathiraju SN, Satija A, et al. Long-term coffee consumption and risk of type 2 diabetes: a systematic review and dose–response meta-analysis of prospective cohort studies. Diabetologia. 2014;57(11):2453–2464.
• Kennedy OJ, Roderick P, Buchanan R, et al. Coffee, including caffeinated and decaffeinated coffee, and the risk of hepatocellular carcinoma: a systematic review and dose–response meta-analysis. BMJ Open. 2017;7(5):e013739.
• Saab S, Mallam D, Cox GA 2nd, Tong MJ. Impact of coffee on liver diseases: a systematic review. Liver Int. 2014;34(4):495–504.
• Eskelinen MH, Kivipelto M. Caffeine as a protective factor in dementia and Alzheimer’s disease. J Alzheimers Dis. 2010;20 Suppl1:S167–S174.
• Qi H, Li S. Dose–response meta-analysis on coffee, tea and caffeine consumption with risk of Parkinson’s disease. Geriatr Gerontol Int. 2014;14(2):430–439.
• Poole R, Kennedy OJ, Roderick P, et al. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ. 2017;359:j5024.
• Grosso G, Godos J, Galvano F, et al. Coffee, Caffeine, and Health Outcomes: An Umbrella Review. Annu Rev Nutr. 2017;37:131–156.

ขอบคุณข้อมูลจาก: นพ.ธีรดนย์ พินิชกชกร
แพทย์ประจำศูนย์โรคสมองภาคเหนือ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

เรียบเรียง: นางสาวนันทพร ระบิน
ภาพ / ข่าว: งานสื่อสารองค์กร คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

#วันกาแฟสากล
#MedCMU #คณะแพทยศาสตร์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
#แพทย์เชียงใหม่ #แพทย์มช #หมอสวนดอก
#โรงพยาบาลสวนดอก #Medcmuในมือคุณ #สื่อสารองค์กรMedcmu